Γραμμένη στα 1566 από τον φραγκισκανό μοναχό Διέγο ντε Λάντα «Η εξιστόρηση των πραγμάτων του Γιουκατάν» έχει για τον σύγχρονο αναγνώστη τετραπλή αξία: Είναι κατ' αρχήν ένα κείμενο που απηχεί έμμεσα τις συγκρούσεις της κοσμικής εξουσίας με τμήμα της εκκλησιαστικής σε ό,τι αφορά τον εκχριστιανισμό των ινδιάνων και κατά συνέπεια, την επιβολή της ισπανικής «νέας τάξης πραγμάτων». Ωμή βία ή πειθώ βασισμένη στην κατανόηση και την εξήγηση; Ο Λάντα ήταν θιασώτης της δεύτερης λογικής. Αποτελεί, κατά δεύτερο λόγο, ένα μοναδικό δείγμα του αναγεννησιακού τρόπου σκέψης κι έρευνας σε μια στιγμή που η Ευρώπη, έχοντας και αυτοσυνείδηση αλλά και κατακτητική αλαζονεία, συναντά έναν πολιτισμό ισάξιό της, πολιτισμό βασισμένο όμως σε άλλες αρχές. Ένα κίνητρο για σύγκριση και αυτογνωσία. Θεωρείται το πρώτο κι ίσως από τα πιο σημαντικά κείμενα-ντοκουμέντα μέχρι σήμερα πάνω στην ιστορία, αρχαιολογία, ανθρωπολογία και κοινωνιολογία των Μάγια, ενός λαού που είχε με τους Αζτέκους σχέση παράλληλη κι αντίστοιχη μ' αυτή των Ελλήνων με τους Ρωμαίους. Τέλος είναι ένα γλαφυρότατο κείμενο ενός φιλοπερίεργου λόγιου του 16ου αιώνα σε μια εποχή που ο λόγιος εύκολα μπορούσε νά' ναι κι άνθρωπος της δράσης όπως συνέβαινε με το Λάντα. Όσοι λοιπόν αγάπησαν κι αγαπούν τον Ηρόδοτο αξίζει να διαβάσουν κάτι ανάλογο, σ' άλλο τόπο κι άλλο χρόνο. Ένα βιβλίο που συνδυάζει την ιστορία με τη συναρπαστική αφήγηση και που κατατάσσεται στα σημαντικά έργα της ισπανικής φιλολογίας.