Ο νομομαθής, φιλόλογος και ιστορικός Θεμιστοκλής Φιλαδελφεύς (1838-1920) αφηγείται με κάθε δυνατή λεπτομέρεια την ιστορία της ελληνικής πρωτεύουσας κατά τους οθωμανικούς χρόνους από την άλωση (1456) έως τις παραμονές τις Ελληνικής Επανάστασης (1821). Στην εισαγωγή και στο όγδοο κεφάλαιο κάνει επισκόπηση του οθωμανικού συστήματος διοίκησης και φορολογίας και στα προνόμια της χριστιανικής Εκκλησίας και συσχετίζει, όπως ο ίδιος τονίζει, τα γεγονότα των Αθηνών "προς την ιστορίαν του όλου έθνους", δηλαδή προς τις πολιτικές εξελίξεις στις ελληνικές χώρες κατ' αυτήν την περίοδο. Εκτός από τα αμιγώς πολιτικά γεγονότα, κυρίως τις ποικίλες καταπιέσεις των Οθωμανών, ο συγγραφέας αφιερώνει ιδιαίτερες ενότητες στα αρχαία μνημεία, στη δημογραφία και την τοπογραφία της πόλεως, στις οικονομικές ασχολίες και τον λαϊκό πολιτισμό (τις ενδυμασίες, τα έθιμα του γάμου, τις θρησκευτικές εορτές κτλ.) των κατοίκων, στην επιδρομή του Μοροζίνη και τη σύντομη βενετική κυριαρχία (1687-89), που είχε ως συνέπεια την καταστροφή της Ακρόπολης και τον διετή εκπατρισμό των Αθηναίων. Αναφέρεται επίσης στους αρματολούς (όπως τον Μητρομάρα της Σαλαμίνας), στις επιδρομές των Αλβανών της Πελοποννήσου (του Χατζή Αλή Χασεκή), στους λογίους Αθηναίους, στα σχολεία, στους ευεργέτες και στους ξένους περιηγητές. Ο Φιλαδελφεύς αντλεί τις πληροφορίες του από ενδελεχή έρευνα σε πρωτογενείς πηγές, που σώζονται στα αρχεία της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρίας της Ελλάδος αλλά και στη βιβλιοθήκη της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, από περιηγητές, "ελάχιστα γνωστούς", και από άλλα συγγράμματα "παλαιά και δυσεύρετα", όπως την Επιτομή περί της των Αθηνών πολιτείας του Ιωάννου Μπενιζέλου, τα απομνημονεύματα του Αθηναίου προκρίτου Παναγή Σκουζέ (1776-1847) και το ημερολόγιο του πρώτου δημάρχου Αθηναίων Δημητρίου Καλλιφρονά (1805-1897), τα οποία και δημοσιεύει αυτοτελή στο παράρτημα μαζί με άλλες περίπου πενήντα ανέκδοτες πηγές, όπως πωλητήρια συμβόλαια, προικοσύμφωνα, ομολογίες, επιστολές μητροπολιτών, επιγραφές εκκλησιών κ.ά..
Η αναστατική έκδοση περιλαμβάνει αναλυτικό ευρετήριο τόπων και κυρίων ονομάτων, που συνέταξαν ο Κωνσταντίνος και Δημήτρης Θαλασσινός.

Ά έκδοση